فجر هم «کد لباس» می‌گیرد؟

مدآنلاین- پارمیدا سرچمی: یکی‌دو‌هفته‌ از پایان سی‌وچهارمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر گذشته اما هنوز، این جشنواره مهم سینمایی، از کانون توجه رسانه‌ها دور نشده است. رسانه‌ها هم‌چنان پدیده‌های مختلف جشنواره امسال را به عنوان خوراکی جذاب می‌پرورند و در این میان، علاوه بر اتفاقات تازه‌ای چون اهدای نُه سیمرغ به کارگردانی فیلم‌اولی و 26ساله، حاشیه‌‌های آن را نیز مد نظر دارند. اگر گذری کوتاه بر اخبار پیرامونی جشنواره امسال داشته باشید، پی می‌برید که برخلاف سال‌های گذشته که حاشیه‌ای‌ترین مباحث مطرح پس از جشنواره، شیوه داوری‌ها بوده، نوع پوشش بازیگران در مراسم فرش قرمز فیلم‌ها هم‌چنان در صدر توجه است. از همان روز افتتاحیه که چند بازیگر، با پوششی نامتعارف در مراسمی به این حد رسمی حاضر شدند، می‌شد حدس زد که برخی رسانه‌ها مانند همیشه، از بروز این وضع، به عنوان فاجعه‌ای فرهنگی یاد خواهند کرد و مسئولان سینمایی و برگزارکنندگان جشنواره را به باد انتقاد خواهند گرفت و محوریت این انتقادها نیز، چرخش سینمای ایران از برخی گفتمان‌ها خواهد بود. تا این‌جای کار نکته تازه‌ای نبود، اما نکته جالب توجه در رویکرد رسانه‌ها و مردم به ماجرای پوشش عوامل فیلم‌ها در مراسم فرش قرمز این است که این بار، نوع پوشش سینماگران، تنها با انتقادهایی  مبنی بر «فراموش‌کردن ارزش‌ها» مواجه نشد و اتفاقاً این‌بار مردم و رسانه‌هایی بیش‌تر به ماجرای پوشش‌ها پیله کردند که انتقادشان صرفا از بابت مخدوش‌شدن ارزش‌های نبود؛ آن‌ها این بار، نحوه پوشش‌ها را با دیگر مراسم‌هایی از این دست در جهان مقایسه و فرش قرمز فجر را، پایین‌تر از استانداردهای جهانی ارزیابی کردند.

«مدآنلاین» پیش از بالاگرفتن این جار و جنجال‌ها، طی برنامه‌هایی تخصصی، از لزوم استقرار روندی استاندارد در این باره سخن گفته و هم در گزارش‌های روزانه از جشنواره و هم در برنامه «روی خط مد» از رادیومدآنلاین، شاخصه‌های پوشش متناسب با چنین مراسمی را در گفت‌وگو با استایلیست‌ها، طراحان لباس و کارشناسان مد به بحث و بررسی گذاشته بود.
از این رو، در این گزارش نیز می‌خواهیم هم‌چنان از شیوه‌‌های سطحی انتقاد برخی رسانه‌ها که بیش‌تر سعی در مقایسه‌ای از اساس اشتباه بین روال برگزاری مراسم فرش قرمز در جشنواره فجر و جشنواره‌های معتبر در دنیا دارند، برکنار باشیم و به منش و روش «مدآنلاین» که به فراخور هدف‌گذاری اولیه‌اش می‌خواهد رسانه تخصصی صنعت مد باشد، استانداردهای مختلف موجود را بررسی کنیم تا پاسخی درخور برای پرسش‌هایی که مطرح شده، بیابیم. 

اگر مسلمان نیستید، رسمی باشید!
چراغ اول را این‌بار پیش از رسانه‌ها خود مردم در شبکه‌های اجتماعی روشن کردند. آن‌ها پوشش برخی از بازیگران در مراسم فرش قرمز فیلم‌ها را به باد انتقاد و تمسخر گرفتند. یکی، تیپ‌های برخی بازیگران را به لباس‌های اهالی «برره» تشبیه کرد و دیگری برای پوشش سال آینده بازیگران، پیژامه پیشنهاد کرد تا آوانگاردتر باشد!
اولین خبرگزاری‌ که به این انتقادها پرداخت، «فارس» بود که برخلاف گذشته، نه تنها به خاطر رعایت‌کردن عرف حجاب، بلکه این‌بار هم‌زبان با برخی مردم، به رسمی‌نبودن این پوشش‌ها هم پرداخت. فارس از زبان مخاطبان، از نوعی «بدسلیقگی» در طراحی‌ها و انتخاب لباس‌ها نوشت و البته از این گفت که بسیاری معتقدند، استانداردهای جهانی حضور در فرش قرمز رعایت نشده است: «مقایسه معنادار حضور هنرمندان اروپایی روی فرش قرمز و هنرمندان ایرانی شرکت‌کننده در جشنواره فیلم فجر نشان می‌دهد، مخاطب‌های ایرانی به این نتیجه‌رسیده‌اند که برخی از هنرمندان داخلی که نتوانستند از فرهنگ اصیل ایرانی خود در انتخاب لباس تبعیت کنند، بهتر است حداقل از نوع پوشش اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها برای حضور روی فرش قرمز تقلید کنند!» کاربران خبرگزاری فارس نیز در اظهار نظر درباره این گزارش، از لزوم وضع قانون در این‌باره نوشتند. یکی نوشته است: «پس کی می‌خواهند برای لباس‌پوشیدن در جشنواره قانون بگذارند؟! چه طور جشنواره کن می‌تواند پوشیدن کفش پاشنه‌بلند را برای زنان و کراوات و کفش مشکی برای مردان را اجباری کند اما جشنواره فیلم فجر نمی‌تواند قانونی مطابق با جمهوری اسلامی ایران برای این هنرمندنماها بگذارد؟»
دیگری هم تاکید کرده است: «بهتره مثل جشنواره‌های خارجی، آیین‌نامه پوشش رسمی برای مراسم تدوین بشه تا این آشفتگی و بی‌قاعدگی رو در نمای جشنواره فیلم انقلاب نبینیم».
در تصاویر پایین، برخی واکنش‌های مردم به پوشش بازیگران در شبکه‌های اجتماعی را می‌بینید.

مردم در نظرسنجی‌ها چه می‌گویند؟

ما از ابتدای جشنواره فیلم فجر امسال، در «مدآنلاین» نظرسنجی «خوش‌پوش‌ترین سینماگران» را برگزار کردیم و نتایج تاکنون نشان می‌دهد که مردم نیز به پوشش‌های رسمی‌تر تمایل بیش‌تری نشان داده‌اند. ماجرا اما تا بدان‌جا پیش رفت که سایت «الف» نیز، خواست طرز تلقی مخاطبان‌اش از این موضوع را به نظرسنجی بگذارد. این سایت نوشت: «منتقدان بر این باورند که این نوع از پوشش بازیگران ایرانی بر فرش قرمز، تقلیدی ناقص و عجیب از مراسم سینمایی در دیگر نقاط دنیا است.» در واقع «الف»، یکی از مقایسه‌های عمومی (بین فرش قرمز فجر با فرش قرمزهای معتبر خارجی) را که این روزها مدام بازنشر می‌شود، به نظرسنجی گذاشت. نظر کاربران «الف» جالب بود. بسیاری بحث را به این سمت سوق دادند که چون بازیگران مرد نمی‌توانند از کراوات استفاده کنند، از انتخاب استایلی رسمی محروم‌اند. اما نظر بسیاری از کاربران نیز خلاف این بود و می‌گفتند که برای طراحی لباسی رسمی، لزوما به کراوات نیازی نیست. بسیاری نیز بر لزوم وضع قانونی برای جشنواره فجر تاکید داشته‌اند. مثلاً نوشته‌اند: «می‌توانستند کد لباس تعیین کنند. خانم‌ها کت و دامن با مانتو، و آقایان کت و شلوار از هفت رنگ: مشکی​​، خاکستری ـ سرمه‌ای، آبی ـ قهوه‌ای، کرم و یا سفید»، «در تمام دنیا برای مراسم رسمی، چه سیاسی یا اجتماعی و هنری، کد لباس داده می‌شود. وقتی کد نباشد، سردرگمی به وجود می‌آید که نتیجه‌اش می‌شود این»، «من استرالیا زندگی می‌کنم و دقیقا همین‌جوری است که این دوست عزیز می‌فرمایند و به اصطلاح خودشون می‌گن برای هر مراسمی و یا حتی محیط و مناسبت خاص dress code applied یعنی باید لباس مخصوص اون مراسم رو بپوشید»، «غرب در طول ۳۰۰ سال گذشته به روالی دست پیدا کرده و یک‌سری از کارها سنت‌شان شده است. از وقتی که کت شلوار به شکل رایج و کنونی آن شکل گرفت و شد لباس رسمی مردان غربی، طبق سنت، مردان در مراسم رسمی از عروسی گرفته تا تدفین با این لباس حاضر می‌شوند. کت و شلوار مشکی یا سرمه‌ای یا رنگ‌هایی در همین مایه‌ها و یک پیراهن رنگ سفید با کراوات یا پاپیون مشکی. این سنت لباس‌پوشیدن مردان غربی در مراسم رسمی است. ولی خانم‌ها در این‌گونه مراسم دست‌شان بازتر هست، لباس‌های متنوع‌تری می‌پوشند. من مشکل را در اجراکنندگان مراسم هم می‌بینم که یا اصلا از این اصول اطلاعی نداشته‌اند یا برای‌شان مهم نبوده است. دست‌اندکاران مراسم باید از قبل اطلاع می‌دادند به این هنرپیشه‌ها که آقایان و خانم‌های هنرپیشه چطور در مراسم حاضر شوند»، «به نظر می‌رسه بازیگرهای ایرانی در عکس، آماده شدن برای جشن هالووین»، «متاسفانه نشان این است که در این کشور بزرگ الگوی برای لباس رسمی وجود ندارد و هر کسی هر طور که تشخیص داد خودنمایی می‌کند. این شلختگی و بی‌نظمی نشان از عدم وجود برنامه و الگو و درهم‌برهمی جامعه است. این پوشش‌ها پیامی جز بی‌نظمی در جامعه را القا نمی‌کند.»، «به نظر من این پدیده بدلباسی بازیگران عزیز کشورمون (البته نه همشون) یک‌شبه به وجود نیومده! جای تعجبه که مسئولان محترم فرهنگی و هنری کشور تا حالا این مساله رو به عنوان یک چالش بزرگ هنری و فرهنگی دنبال نکردند، بهتر نبود مثل همه کشورهای متمدن دنیا به جای دست رو دست گذاشتن و تماشای قهقهرای لیدرهای جوون‌هاشون، یه تحقیق و پژوهش علمی واقعی و نه کتابخونه‌ای و رفع تکلیفی انجام می‌دادن و بعد از شناخت درد و مشکل، به ارائه راه حل اقدام می‌کردند؟» و ... .

چند تن از کابران نیز به مواردی که شنیده‌اند یا تجربه کرده‌اند پرداخته‌اند. مثلاً یکی درباره حضور الیزابت تیلور پیش از انقلاب در ایران نوشته: «قبل از انقلاب، الیزابت تیلور به ایران می‌آید. استقبال‌کننده‌ها با شور و هیجان خاصی و با پوشش‌ها و آرایش‌های عجیب به استقبال می‌آیند ولی هرچه منتظر می‌شوند او را نمی‌بینند یا نمی‌شناسند. بعد از گذشتن چند مسافر خانم از میان استقبال‌کننده‌ها یک نفر الیزابت تیلور را می‌شناسد و فریاد می‌زند او اینجاست! همه با تعجب می‌بینند او با ظاهری کاملا ساده و بدون آرایش به ایران آمده و همگان فکر می‌کردند الان باید با عجیب‌ترین پوشش وآرایش او را ملاقات کنند. این‌گونه تصورات غلط از قدیم بر هنرپیشه‌ها و طرفداران آن‌ها در ایران رایج بوده و متاسفانه نمی‌دانیم چطور و کجا باید تقلید کنیم». یکی دیگر به خاطره‌ای از مهران غفوریان اشاره کرده: «مهران غفوریان تعریف می‌کرد که برای ورود به سالن به عنوان تماشاچی در مراسمی مشابه مجبور به خرید کت و شلوار گرانی شد، چون از ورودش با لباس معمولی جلوگیری کردند». دیگری هم به توبیخ اشتفان افنبرگ، کاپیتان سابق بایرن مونیخ به خاطر پوشیدن لباسی غیررسمی در مراسمی رسمی اشاره کرده است.

طراح‌ها چه گفتند؟

اما رسانه‌ها که اغلب دستشان از بازیگرانی که پوششی غریب داشتند کوتاه بود، یقه طراح‌ها را گرفتند! پاسخ‌هایی که طراحان برخی بازیگران حاضر در سی و‌چهارمین جشنواره فیلم فجر در این باره دادند، نشان از این داشت که سعی دارند توپ را به زمین خود بازیگران بیاندازند. مثلا طلیعه ایمانی طراح لباس‌های عجیب «نوید محمدزاده» در جشنواره امسال، به نوعی، مسئولیت لباس‌های عجیب و غریب او را به عهده خود این بازیگر می‌اندازد، چون معتقد است او طراحان بسیاری را تجربه کرده، اما لباس‌هایش همواره در یک راستا عجیب بوده‌اند و بنابراین این سلیقه خود اوست. دیگر حرف‌های او درباره جشنواره‌های معتبر خارجی، نشان از این دارد که او هم در رسانه‌ها موجی را که در مقایسه فجر و آن‌ها راه افتاده رصد کرده است: «بیشتر براساس شخصیت آن آدم، لباس‌ها را طراحی می‌کنم. نمونه مشابه هم نمی‌بینم. این‌طور نیست که بخواهم لباس‌های جشنواره کن را نگاه کنم. چون ما کن نداریم. خیلی‌ها گفته‌اند که کت و شلوار، لباس مناسب برای این جشنواره‌هاست. اما من اگر بخواهم برای کن، لباس طراحی کنم کاری می‌کردم که کت و شلوار تعریف دیگری پیدا کند. ما در ایران طراحی لباس نداریم. این‌جا برای خانم‌ها فقط مانتو داریم. بالطبع توقع دارند در کنارش باید لباس‌های مردان ما کت و شلوار شود. من به کن نگاه نمی‌کنم. من برای جشنواره فیلم فجر خودمان طراحی می‌کنم.»
مریم بهرمان، طراح لباس‌های «مریم معصومی» در جشنواره هم گفته که پوشیدن لباس‌هایی که طراحی می‌کند، کار هر کسی نیست و جسارت می‌خواهد. چون در ایران هنوز این لباس‌ها جا نیفتاده است.
آنا ثانی طراح پرکار جشنواره امسال هم از دوران گذار حرف می‌زند و می‌گوید ما در طراحی به ثبات خواهیم رسید.

اما واقعاً سازوکار دیگر جشنواره‌ها چیست؟

هر ساله جشنواره‌های متعددی در دنیا در ارتباط با موسیقی، فیلم، مد و غیره برگزار می‌شود. آن‌چه در این جشنواره‌ها، بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد، نحوه پوشش و استایل حاضران است. به همین دلیل است که حاضران اغلب از ماه‌ها قبل از یک مراسم مهم، به تکاپو می‌افتند تا بهترین لباس را برای خود برگزینند.
در مراسم رژه «کن»، انتخاب استایلی رسمی، ضروری است. آقایان باید کت و شلوار اسموکینگ و پاپیون به تن داشته باشند. و خانم‌ها باید پیراهن شبی بپوشند که اغلب توسط طراحان مشهور جهان طراحی شده است. اگر شخصی از این قانون پوشش سرباز زند، مسئولان می‌توانند او را از انجام رژه محروم کنند. میزبانان این مراسم، به کسی که فاقد پاپیون باشد، پاپیونی به مبلغ ناچیز 80 فرانک می‌فروشند. با این وجود، به پابلو پیکاسو در فستیوال کن 1953، این اجازه داده شد که با کتی از پوست بز در رژه، شرکت کند. البته خب... این حرکت او، نشانی از بی‌اعتنایی او به این مراسم بود.
برخی از مراسم‌ها هم تمی مشخص را تعیین می‌کنند؛ مثلا جشنواره «مت‌گالا» هر سال، تمی خاص برای برگزاری‌اش در نظر می‌گیرد. شرکت‌کنندگان در این مراسم که شاخص‌ترین هنرمندهای جهان‌ هستند، باید طبق آن تم لباس خود را انتخاب کنند.
با این اوصاف، به نظر می‌رسد، وضع قانونی در این ارتباط، بتواند به عنوان یکی از گزینه‌های روی میز مسئولان برگزاری جشنواره فیلم فجر در سال‌های آینده مطرح باشد.

گزارش «مدآنلاین»